[117] อิทานิ เต วิภชติ ‘‘ปสาโท’’อิจฺจาทินา ปสตฺถิ ปสาโท ปกาสตฺถตา, โอโช สมาสวุตฺติพาหุลฺลํ อตฺถปาริณตฺยญฺจ, มธุรตา สทฺทานํ รสวนฺตตา, สมตา ปชฺชาเปกฺขาย จตุนฺนํ ปาทานเมกชาติยสมฺพนฺธตา, คชฺชาเปกฺขาย ตุ ปทานํ, สุขุมาลตา อผรุสกฺขรพาหุลฺลํ, สิเลสนํ สิเลโส พนฺธคารวํ, อุทารตา อุกฺกํสตา เกนจิ อตฺเถน สนาถตา วิสิฏฺฐวิเสสนยุตฺตตา จ, กนฺติ สพฺพโลกมโนหรตา, อตฺถพฺยตฺติ สิทฺเธน ญาเยน วา อภิเธยฺยสฺส คหณํ, สมาธิ โลกปฺปตีตฺยนุสาริอมุขฺยตฺถตา, เตสุ โอชอุทารตา สทฺทตฺถคุณา, สมาธิ อตฺถคุโณ, อตฺถานุคามิตฺตา เอตฺถ สทฺทานํ, อญฺเญ ตุ สทฺทคุณาวฯ

[117] อิทานิ ‘‘ปสาโทโช’’อิจฺจาทินา เต สทฺทาลงฺกาเร กเมน วิภชิตุํ อุทฺทิสติฯ ปสาโท ปสนฺนผฬิกาวลิ อตฺตนิ อาวุนิตรตฺตกมฺพลสุตฺตมิว สทฺทานํ อตฺถสฺส ปสาทนสงฺขาโต ปสาทาลงฺกาโร จ, โอโช สมาสวุตฺติพาหุลฺยอตฺถปาริณตฺยสงฺขโต สทฺทตฺถานํ คุโณ จ, มธุรตา สทฺทานํ รสวนฺตภาวสงฺขาตกณฺณมธุรตา จ, สมตา ปชฺเช ปาทสฺส สุติโต สทิสตา จ, คชฺเช ปทานํ ตเถว สทิสตาติ เอวํ ปาทานํ ปทานญฺจ ตุลฺยคุณตา จ, สุขุมาลตา วณฺณานํ อติผรุสอติสิถิลภาวํ วินา สมปฺปมาณมุทุคุโณ จ, สิเลโส ฐานกรณาทิสมฺภูตสภาควณฺณสุตีหิ อจฺฉิทฺทคุรุคุโณ จ, อุทารตา อุกฺกฏฺเฐน เกนจิ อตฺเถน พนฺธสฺส สชฺชิตภาโว จ, วิสิฏฺฐวิเสสนปเทน ยุตฺตตา จ, กนฺติ สพฺเพสํ ปิยคุณตา จ, อตฺถพฺยตฺติ อิจฺฉิตตฺถสฺส สิทฺเธน วา นฺยาเยน วา สุปากฏภาโว จ, สมาธโย โลกปฺปตีติอนติกฺกนฺตอญฺญธมฺมาโรปเนน อมุขฺยตฺถตา จาติ อิเม สทฺทตฺถคุณา ทส โหนฺติฯ ‘‘สมาธโย’’ติ ตสฺเสว พหุตฺตํ ทีเปติ, อิเมสุ ทสสุ โอโชทารตาติ ทฺเว สทฺทตฺถคุณา, สมาธิ อตฺถคุโณ ปริยาเยน ตทตฺถโชตกสทฺทคุโณปิ, เสสา สตฺต สทฺทคุณา เอว, เอเต สพฺเพปิ อลงฺกโรนฺติ พนฺธมเนนาติ วากฺเยน อลงฺการา นามฯ

สทฺทาลงฺการปโยชนวณฺณนา

[118]

คุเณเห’เตหิ สมฺปนฺโน, พนฺโธ กวิมโนหโร;

สมฺปาทยติ กตฺตูนํ, กิตฺติมจฺจนฺตนิมฺมลํฯ

[118] ‘‘คุเณหิ’’จฺจาทิฯ เอเตหิเยว วุตฺเตหิ ทสหิ คุเณหิ ธมฺเมหิ สทฺทาลงฺการสพฺภาเวหิ สมฺปนฺโน ยุตฺโต สมิทฺโธ วา กวีนํ มโน หรติ สวเส วตฺเตตีติ กวิมโนหโร กวิหทยหิลาทการี พนฺโธ กตฺตูนํ พนฺธนฺตานํ กวีนํ อจฺจนฺตนิมฺมลํ อติสยปริสุทฺธํ อคุณเลเสนาป’นาลิมฺปตฺตา กิตฺติํ คุณโฆสํ สมฺปาทยติ นิปฺผาเทติฯ

[118] ‘‘คุเณ’’จฺจาทิฯ เอเตหิ คุเณหิ อิเมหิ สทฺทาลงฺการสงฺขาตทสวิธสทฺทธมฺเมหิ สมฺปนฺโน สมนฺนาคโต สมิทฺโธ วา พนฺโธ ปชฺชาทิพนฺโธ กวิมโนหโร อตฺตโน นิรวชฺชตฺตา กวีนํ จิตฺตํ ปีเณนฺโต กตฺตูนํ รจยนฺตานํ อจฺจนฺตนิมฺมลํ อปฺปกโทเสนาปิ อสมฺมิสฺสตฺตา อติปริสุทฺธํ กิตฺติํ พนฺธนวิสยภูตยโสราสิํ สมฺปาทยติ นิปฺผาเทตีติฯ อิมินา การเณน พนฺธสฺส ยถาวุตฺตทสวิธคุณปริคฺคโห สอุสฺสาหํ กาตพฺโพติ อธิปฺปาโยฯ มโน หรตีติ มโนหโร, กวีนํ มโนหโร กวิมโนหโรติ วิคฺคโหฯ

สทฺทาลงฺการนิทฺเทสวณฺณนา

[119]

อทูราหิตสมฺพนฺธ-สุภคา ยา ปทาวลิ;

สุปสิทฺธาภิเธยฺยา’ยํ, ปสาทํ ชนเย ยถาฯ

[119] อิทานิ ยโถทฺเทสานเมสํ นิทฺเทสํ โสทาหรณํ กโรนฺโต อาห ‘‘อทูร’’อิจฺจาทิฯ อทูเร อาสนฺเน อทูเรน วา อทูราหิตกฺริยากตฺตุกมฺมาทิปทวเสน อาหิโต ฐปิโต กโต สมฺพนฺโธ อนฺวโย, เตน สุภคา มโนหรา สุปสิทฺโธ สุปฺปกาโส สุคมฺโม อภิเธยฺโย อตฺโถ ยสฺสา สาติ ตถา, น ตุ ภาวตฺโถ ตสฺส สภาวคมฺภีรตฺตาฯ วุตฺตญฺหิ –

‘‘กวีน’ธิปฺปาย’มสทฺทโคจรํ,